Inflacja – zgodnie z definicją – polega na ogólnym wzroście poziomu cen dóbr i usług w gospodarce w danym okresie, co prowadzi do spadku ceny nabywczej pieniądza. W praktyce oznacza to, że za tę samą kwotę można kupić mniej towarów i usług niż wcześniej. Z jednej strony inflacja jest naturalnym elementem gospodarki, jednak jej nadmierny wzrost może prowadzić do destabilizacji. Ze względu na to, że inflacja ma istotny wpływ na decyzje konsumentów, przedsiębiorstw i polityków, powinna być stale monitorowana.
Co to jest inflacja?
Inflacja – to zjawisko ekonomiczne określające proces wzrostu cen gospodarki, którego skutkiem jest spadek realnej wartości (siły nabywczej) pieniądza krajowego. Do przyczyn inflacji zalicza się m.in.:
- zbyt wysoka podaż pieniądza w gospodarce, spowodowana zbyt wysoką emisją pieniądza,
- wadliwa struktura gospodarki,
- niezrównoważony budżet państwa, gdy wydatki przewyższają wpływy.
Według kryterium tempa, inflacja może być: pełzająca (gdy wzrost cen nie przekracza 5% w skali roku), umiarkowana (inaczej inflacja krocząca, gdy wzrost cen mieści się w przedziale 5-10% w skali roku), galopująca (wzrost cen powyżej 50% w skali roku). Jeżeli wzrost cen przekroczy poziom 150% w skali roku, wówczas mówi się o tzw. hiperinflacji.
Z kolei stagflacja to sytuacja, w której gospodarka zmaga się jednocześnie z wysoką inflacją, spowolnieniem wzrostu gospodarczego oraz rosnącym bezrobociem, co utrudnia skuteczne działania polityki monetarnej i fiskalnej.
Aby zrozumieć kontekst inflacji, warto również odpowiedzieć na pytanie: co to jest PKB? Produkt Krajowy Brutto (PKB) to wskaźnik mierzący łączną wartość dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w określonym czasie, który stanowi podstawę do oceny wzrostu gospodarczego.
Jakie są przyczyny inflacji?
Skąd bierze się inflacja? Przyczynami są różnorodne czynniki, związane z mechanizmami rynkowymi, polityką monetarną oraz zmianami w gospodarce światowej. Niemniej odpowiadając na pytanie o to, jak powstaje inflacja, należy uwzględnić następujące czynniki:
- popyt – z inflacją mamy do czynienia, gdy popyt na dobra i usługi rośnie szybciej niż podaż,
- koszty – rosnące koszty produkcji, takie jak wzrost cen surowców, energii czy wynagrodzeń sprawiają, że przedsiębiorstwa, które chcą utrzymać swoje marże, podnoszą ceny końcowe swoich produktów,
- polityka monetarna – tym, co napędza inflację, jest także zbyt niski poziom stóp procentowych i nadmierna podaż pieniądza,
- polityka fiskalna – tym, co powoduje inflację, są również nadmierne wydatki rządowe finansowane z długu publicznego. Dzieje się tak, jeśli wzrost podaży pieniądza przewyższa wzrost produkcji w gospodarce.
Jak mierzy się inflację?
Skąd wiadomo, ile wynosi inflacja? Wysokość inflacji określa się na podstawie zmian w poziomie cen określonego koszyka dóbr i usług, które są regularnie kupowane przez konsumentów. Co ważne, mamy do dyspozycji różne wskaźniki, dzięki którym możemy określić inflację, czyli to, ile ona wynosi.
Wskaźnik inflacji CPI
Jak obliczyć inflację dzięki CPI? Przede wszystkim CPI, czyli Consumer Price Index, to jeden z najpopularniejszych wskaźników mierzących inflację. Opiera się na koszyku dóbr i usług nabywanych przez przeciętne gospodarstwo domowe. CPI obejmuje takie kategorie jak żywność, energia, odzież, usługi zdrowotne i inne. Jest to podstawowy wskaźnik, używany m.in. do monitorowania inflacji w Polsce. Wyrażany jest stopą inflacji, czyli zmianą procentową w danym okresie, np. rok do roku, miesiąc do miesiąca.
Wskaźnik HICP
HICP (Harmonized Index of Consumer Prices), czyli zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych, jest wskaźnikiem inflacji stosowanym w krajach Unii Europejskiej. Jego konstrukcja jest podobna do CPI. Co jednak kluczowe HICP pozwala na porównywanie poziomów inflacji pomiędzy poszczególnymi krajami UE.
Inflacja bazowa
Inflacja bazowa to wskaźnik, który prezentuje kształtowanie się inflacji po wyłączeniu zmian, uznawanych za pozostające poza oddziaływaniem polityki pieniężnej. Charakteryzuje się mniejszą zmiennością niż wskaźnik CPI. Jak działa inflacja bazowa? Pokazuje ona średnio- i długookresowy trend wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w gospodarce. Do tego skupia się na tych dobrach, które w mniejszym stopniu ulegają wahaniom periodycznym, sezonowym czy powstałych na skutek szoków podażowych. Pozwala także ocenić kierunek i skalę wpływu prowadzonej polityki pieniężnej na inflację.
Jakie są rodzaje inflacji bazowej?
Inflacja po wyłączeniu cen administrowanych
Jest to jedna z miar inflacji bazowej. Co to znaczy? Ceny administrowane to ceny ustalane przez władze publiczne: rządowe i samorządowe. Są to m.in. ceny energii elektrycznej, wody, czy czynszów mieszkaniowych. Inflacja po wyłączeniu tych cen pokazuje, jak kształtują się ceny rynkowe bez wpływu regulacji państwowych.
Inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych
Inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych to jeszcze inny rodzaj inflacji bazowej. Jak działa? Powstaje ona po wyłączeniu cen, które są wrażliwe na szoki podażowe i popytowe lub, które charakteryzują się sezonowością. W przypadku tego wskaźnika najczęściej uwzględnia się produkty żywnościowe, energetyczne, oraz dostęp do internetu, usług administracji państwowej czy usług prawnych.
Jakie są skutki inflacji?
Inflacja ma różnorodne skutki dla gospodarki. Oto niektóre z najważniejszych konsekwencji inflacji:
- Spadek siły nabywczej – wzrost cen powoduje, że za tę samą kwotę można kupić mniej dóbr i usług, co obniża standard życia konsumentów.
- Zniekształcenie sygnałów cenowych – inflacja utrudnia analizę rynków, ponieważ zmieniające się ceny nie odzwierciedlają rzeczywistej wartości towarów i usług, co może prowadzić do błędnych decyzji inwestycyjnych.
- Zmiany w zachowaniach konsumenckich – w okresie wysokiej inflacji konsumenci mogą decydować się na wcześniejsze zakupy, aby uniknąć wzrostu cen, co z kolei może prowadzić do destabilizacji rynku.
- Wzrost kosztów kredytu – inflacja wpływa na politykę stóp procentowych, a wyższe stopy procentowe podnoszą koszt kredytów, co zniechęca do zaciągania pożyczek.
- Redystrybucja dochodów – inflacja może prowadzić do przesunięć majątkowych, np. osoby posiadające aktywa kapitałowe (akcje, nieruchomości) mogą zyskać, podczas gdy ci, którzy polegają na stałych dochodach (np. emeryci), tracą.
Jak inflacja wpływa na gospodarkę?
Inflacja ma znaczący wpływ na funkcjonowanie gospodarki, zarówno na poziomie makroekonomicznym, jak i mikroekonomicznym.
Decyzje gospodarcze
Inflacja wpływa na decyzje dotyczące konsumpcji, oszczędności i inwestycji. Często pojawiają się pytania, w co inwestować podczas inflacji oraz jak oszczędzać w trakcie inflacji. Wysoka inflacja sprawia, że konsumenci i firmy są mniej skłonni do oszczędzania, ponieważ wartość pieniądza maleje z czasem. Firmy mogą być skłonne do przyspieszenia inwestycji, aby uniknąć wyższych kosztów w przyszłości.
Polityka monetarna
Banki centralne, takie jak Europejski Bank Centralny czy Narodowy Bank Polski, monitorują inflację i odpowiednio reagują, dostosowując politykę monetarną. Jak zmniejszyć inflację? Jeśli inflacja rośnie zbyt szybko, banki centralne mogą podnieść stopy procentowe, aby ograniczyć popyt i spowolnić wzrost cen.
Podsumowanie: Co to jest inflacja i jakie są jej przyczyny?
Inflacja to zjawisko ekonomiczne polegające na wzroście ogólnego poziomu cen dóbr i usług, co prowadzi do spadku siły nabywczej pieniądza. Czemu jest inflacja? To często wynik nadmiernych wydatków rządowych, niskich stóp procentowych lub rosnącego popytu względem podaży. Co ma wpływ na inflację? Polityka monetarna, popyt i koszty produkcji. Jak mierzy się inflację, czyli jak jest ona liczona? Najczęściej za pomocą wskaźnika CPI, który mierzy zmiany cen w koszyku konsumpcyjnym. Jak zapobiegać i zwalczać inflacji? W tym celu stosuje się odpowiednią politykę monetarną, np. podnoszenie stóp procentowych przez banki centralne. A jak obniżyć inflację? Poprzez zmniejszenie podaży pieniądza, ograniczenie wydatków rządowych i kontrolowanie kosztów produkcji.
Źródło: