Produkt Krajowy Brutto (PKB) – jeden z podstawowych i najczęściej wykorzystywanych mierników ekonomicznych, który określa produktywność podmiotów rynkowych w danym kraju. Korzystając z wartości PKB, określa się łączną wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych przez wszystkie krajowe podmioty gospodarcze w danym okresie (zwykle roku lub kwartale). Wskaźnik PKB często wykorzystywany jest do określenia sytuacji ekonomicznej w danym państwie, nierzadko w zestawieniu z danymi pochodzącymi z innych państw.
PKB – co to?
PKB to kluczowy wskaźnik ekonomiczny, który mierzy łączną wartość dóbr i usług wytworzonych w gospodarce danego kraju w określonym czasie. Uznawany jest za podstawowy miernik kondycji gospodarczej każdego państwa, ponieważ pozwala na analizę cyklu koniunkturalnego, struktury produkcji oraz wpływu różnych sektorów gospodarki. W Polsce PKB wylicza Główny Urząd Statystyczny.
Wartość PKB przedstawiana jest w walucie danego kraju lub w dolarach amerykańskich, co umożliwia porównanie różnych krajów właśnie pod względem tego miernika. Jednocześnie w przypadku takich porównań często stosuje się PKB, które zostaje najpierw skorygowane o parytet siły nabywczej. Uwzględnia ono różnice w kosztach życia między poszczególnymi krajami, dzięki czemu porównywanie zamożności staje się bardziej sprawiedliwe. Rankingi państw ze względu na PKB publikują m.in. takie organizacje jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) czy Bank Światowy.
PKB można wyrażać w formie nominalnej i realnej. PKB nominalne odzwierciedla wartość dóbr i usług w cenach bieżących bez uwzględnienia inflacji. Przydaje się w przypadku analiz krótkoterminowych, natomiast nie pozwala na porównania między różnymi okresami. Z kolei PKB realne uwzględnia wpływ inflacji, co umożliwia bardziej miarodajne porównania wartości gospodarki w różnych okresach. PKB realne jest obliczane na podstawie cen z wybranego roku bazowego. Warto podkreślić, że odróżnienie PKB nominalnego od PKB realnego jest szczególnie ważne w przypadku wysokiej inflacji, ponieważ nominalny wzrost PKB może być mylący i nie odzwierciedlać rzeczywistego wzrostu gospodarczego. Analogicznie w okresach deflacji, spadek nominalnego PKB może maskować stabilność lub wzrost realnej produkcji.
Poza tym wyróżniamy także PKB potencjalne. Jest to teoretyczna wielkość, która odzwierciedla maksymalny poziom produkcji dóbr i usług, jaki gospodarka może osiągnąć w długim okresie, wykorzystując w pełni dostępne zasoby, ale bez powodowania nadmiernej presji inflacyjnej.
Co wchodzi w skład PKB?
W skład PKB wchodzą wszystkie dobra i usługi końcowe, wytworzone na terenie danego kraju w danym okresie. Dotyczy to zarówno produktów materialnych, jak i usług niematerialnych.
PKB – jak obliczyć?
Obliczanie PKB odbywa się na 3 sposoby:
- metoda wydatkowa,
- metoda dochodowa,
- metoda produkcyjna.
Metoda wydatkowa polega na sumowaniu wydatków wszystkich sektorów gospodarki w ciągu roku: konsumpcji (wydatki gospodarstw domowych), inwestycji, wydatków rządowych oraz eksportu netto (eksport minus import). W tym przypadku wzór na PKB wygląda następująco:
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport netto
Metoda dochodowa opiera się na zliczaniu dochodów osiągniętych przez wszystkich właścicieli czynników produkcji. Wzór na obliczenie PKB metodą dochodową jest następujący:
PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja
Z kolei w metodzie produkcyjnej sumuje się wartości dodane na wszystkich etapach produkcji dóbr i usług. Przy czym wartość dodana to różnica między wartością produkcji a kosztami surowców i usług wykorzystanych do jej wytworzenia. Wzór na PBK w metodzie produkcyjnej to:
PKB = produkcja globalna kraju – zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki krajowej
Co ważne, jeśli wszystkie dane są zebrane i przetworzone poprawnie, to bez względu na wybraną metodę zawsze powinniśmy otrzymać tę samą wartość PKB dla danego kraju za dany okres.
Jak obliczyć PKB per capita?
PKB per capita odnosi się do produktu krajowego brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wskaźnik ten używany jest do oceny poziomu życia i dobrobytu w danym kraju. Obliczenie PKB per capita polega na obliczeniu całkowitej wartości PKB, a następnie podzielenie jej przez liczbę mieszkańców kraju w danym okresie. Aby porównać PKB per capita pomiędzy różnymi państwami, uzyskany wynik przelicza się na wspólną walutę, taką jak dolar amerykański czy euro.
PKB per capita uwzględnia zarówno wielkość gospodarki, jak i liczebność populacji. Z tego względu jest bardziej miarodajnym wskaźnikiem poziomu życia niż samo PKB. Niemniej jednak warto pamiętać, że wskaźnik ten nie uwzględnia nierówności dochodowych w społeczeństwie ani jakości życia.
Podsumowanie: Czym jest PKB?
Co to jest PKB? Wyjaśniając to pojęcie prostymi słowami, można powiedzieć, że jest to miernik ekonomiczny, określający produktywność podmiotów rynkowych w danym kraju. Pozwala on ocenić stan ekonomiczny kraju, analizować jego rozwój oraz porównywać gospodarki różnych państw między sobą. Obliczanie PKB obejmuje kilka metod: wydatkową, dochodową i produkcyjną. Z kolei wskaźnik PKB per capita pozwala ocenić, jak produktywność przekłada się na życie pojedynczego mieszkańca.