Zdolność kredytowa - zdolność podmiotu (kredytobiorcy) ubiegającego się o kredyt do spłaty kapitału kredytu wraz z odsetkami, w określonym umową terminie. Według przepisów prawa bankowego zdolność kredytowa stanowi niezbędny warunek uzyskania kredytu. Indywidualna ocena zdolności kredytowej przeprowadzana jest przez banki, według przyjętych przez daną instytucję kryteriów, na podstawie otrzymanych od klienta dokumentów i informacji.
Zdolność kredytowa – co to?
Zdolność kredytowa to kluczowe pojęcie związane z procesem udzielania kredytów przez banki i instytucje finansowe. Odnosi się ono do możliwości wnioskodawcy do spłaty zaciągniętego zobowiązania w ustalonym terminie, zgodnie z warunkami umowy kredytowej. Innymi słowy, zdolność kredytowa pozwala ocenić, czy dana osoba lub firma będzie w stanie regularnie spłacać raty kredytu bez uszczerbku dla innych zobowiązań finansowych.
Banki dokonują oceny zdolności kredytowej poprzez podstawową analizę sytuacji finansowej kredytobiorcy, jego historii kredytowej oraz uzyskiwanego dochodu. Zdolność kredytowa jest brana pod uwagę w przypadku kredytów gotówkowych, hipotecznych, a także przy ustalaniu limitu na karcie kredytowej czy w ramach linii debetowych. Im lepsza zdolność kredytowa, tym wnioskodawca ma większe szanse na otrzymanie wybranego kredytu na korzystniejszych warunkach, czyli: uzyskanie wyższej kwoty finansowania, niższego oprocentowania czy dłuższego okresu spłaty.
Warto podkreślić, że pojęcie zdolności kredytowej ma również wymiar prawny. Zgodnie z ustawą o Prawie bankowym, bank może przyznać kredyt, gdy kredytobiorca ma zdolność do jego spłaty. Z tego względu bank przeprowadza szczegółową analizę zdolności kredytowej i dokumentuje jej wyniki przed zawarciem umowy kredytowej. Co za tym idzie, brak zdolności kredytowej najczęściej skutkuje odmową udzielenia finansowania.
Od czego zależy zdolność kredytowa?
Jak obliczana jest zdolność kredytowa? Przede wszystkim ocena zdolności kredytowej zależy od wielu czynników, które banki i inne instytucje finansowe analizują przy rozpatrywaniu wniosków kredytowych. Najważniejszymi z nich są:
- dochody,
- forma zatrudnienia,
- bieżące zobowiązania finansowe,
- historia kredytowa,
- wiek i stan cywilny wnioskodawcy,
- liczba osób na utrzymaniu,
- rodzaj kredytu.
Przyjrzyjmy się im bliżej.
Wysokość i źródło dochodów
Im wyższe i bardziej stabilne dochody osiąga kredytobiorca, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie on w stanie regularnie spłacać raty kredytu. Przychody z umowy o pracę są zwykle traktowane jako bardziej stabilne niż te z działalności gospodarczej czy umów cywilnoprawnych. Dlatego też zdolność kredytowa przy najniższej krajowej może zostać oceniona wyżej od wyższych zarobków, które pochodzą z mniej pewnych źródeł. Dla banków istotne jest również to, jak długo dana osoba pracuje u jednego pracodawcy lub jak długo prowadzi własną działalność gospodarczą.
Wydatki i inne zobowiązania finansowe
Analizując zdolność kredytową, instytucje finansowe biorą pod uwagę nie tylko dochody, ale również wszystkie aktualne zobowiązania kredytowe i miesięczne koszty utrzymania kredytobiorcy. Im więcej zobowiązań (np. inne kredyty, alimenty, leasingi), tym niższa kwota dochodu, którą może on przeznaczyć na nowe zobowiązanie. Co za tym idzie, ocena zdolności kredytowej może wypaść gorzej nawet przy stosunkowo wysokich zarobkach.
Historia kredytowa i BIK
Bardzo istotnym elementem oceny zdolności kredytowej jest historia spłat wcześniejszych zobowiązań. Najczęściej banki analizują historię kredytową na podstawie raportu z Biura Informacji Kredytowej (BIK) lub podobnych rejestrów dłużników. Pozytywna historia kredytowa, czyli brak opóźnień w spłatach oraz terminowe regulowanie rat, w znacznym stopniu zwiększają szanse na otrzymanie kredytu. Z kolei negatywne wpisy w BIK najczęściej stanowią przyczynę odrzucenia wniosku kredytowego lub pogorszenia warunków oferty kredytowej, takich jak: niższa kwota finansowania, wyższe oprocentowanie kredytu, konieczność przestawienia dodatkowego zabezpieczenia kredytu. Dodajmy, że brak jakiejkolwiek historii kredytowej również oceniany jest negatywnie, ponieważ bank nie ma możliwości sprawdzenia, czy dany kredytodawca jest wiarygodny.
Wiek i stan cywilny
Banki przy ocenie zdolności kredytowej biorą pod uwagę dane demograficzne kredytobiorcy. Osoby młodsze lub będące w związku małżeńskim mogą być postrzegane jako bardziej stabilne finansowo. Niemniej jednak decydujące są inne dane takie jak realna możliwość spłaty kredytu w oparciu o analizę dochodów i kosztów.
Liczba osób na utrzymaniu
Większa liczba członków rodziny wpływa na zwiększenie kosztów życia, co może obniżać zdolność kredytową. Banki uwzględniają więc liczbę osób pozostających na utrzymaniu wnioskodawcy, takich jak dzieci czy niepracujący małżonkowie.
Rodzaj kredytu i okres spłaty
Rodzaj zaciąganego zobowiązania również ma wpływ na ocenę zdolności kredytowej. Kredyty z krótszym okresem spłaty zwykle wiążą się z wyższymi miesięcznymi ratami, co wpływa na ocenę możliwości ich terminowego regulowania. Natomiast w przypadku kredytów hipotecznych, gdzie okres kredytowania może wynosić 20–30 lat, banki częściej dopuszczają niższy poziom dochodów przy wyższej kwocie kredytu.
Zdolność kredytowa – jak sprawdzić?
Choć ostateczną decyzję o przyznaniu kredytu podejmuje bank, warto zawczasu samodzielnie oszacować swoje możliwości. Dzięki temu można lepiej przygotować się do złożenia wniosku kredytowego i uniknąć odmowy. Najpopularniejsze sposoby na sprawdzenie zdolności kredytowej:
Kalkulatory zdolności kredytowej online
Najprostszą formą wstępnego oszacowania swojej zdolności kredytowej są dostępne w internecie kalkulatory. Aby skorzystać z takiego kalkulatora zdolności kredytowej, wystarczy podać podstawowe dane, takie jak wysokość dochodów, rodzaj zatrudnienia, liczbę osób w gospodarstwie domowym oraz miesięczne wydatki. Na tej podstawie kalkulator wylicza orientacyjną kwotę kredytu, jaką bank może zaoferować. Choć wynik nie jest wiążący, stanowi dobry punkt wyjścia.
Analiza raportu BIK
Kolejnym krokiem jest sprawdzenie swojej historii kredytowej w Biurze Informacji Kredytowej. W raporcie znajdują się m.in. informacje o aktualnych zobowiązaniach, liczbie zapytań kredytowych i ocena scoringowa. Banki korzystają z tych danych przy każdej analizie wniosku kredytowego. Kredytobiorca powinien wcześniej upewnić się, czy nie zalega ze spłatą innych zobowiązań, co mogłoby obniżyć jego wiarygodność kredytową.
Konsultacja z doradcą kredytowym
W przypadku zaciągania większego kredytu, np. kredytu hipotecznego, pomocny może być kontakt z profesjonalnym doradcą kredytowym. Taki specjalista przeanalizuje sytuację finansową kredytobiorcy, przedstawi oferty z kilku banków i pomoże przygotować kompletny wniosek. To pozwala na uniknięcie błędów formalnych, które mogłyby negatywnie wpłynąć na ocenę zdolności kredytowej.
Wizyta w banku
W celu oceny zdolności kredytowej można również udać się bezpośrednio do banku, który po wypełnieniu formularza i dostarczeniu dokumentów, takich jak zaświadczenie o zarobkach czy PIT za ubiegły rok, przeprowadzi pełną analizę zdolności kredytowej. Bank weźmie pod uwagę dochody, wydatki, rodzaj zatrudnienia, wiek, a także bieżące zadłużenie. Po analizie wnioskodawca otrzyma decyzję wstępną oraz możliwą kwotę finansowania.
Samodzielna analiza domowego budżetu
Przed złożeniem wniosku o kredyt warto samodzielnie przeanalizować domowy budżet. Wystarczy spisać wszystkie źródła dochodu oraz miesięczne wydatki, zarówno stałe, jak i zmienne. Następnie należy ocenić, ile realnie jesteśmy w stanie przeznaczyć na spłatę raty kredytu z uwzględnieniem buforu bezpieczeństwa na nieprzewidziane wydatki. Taka refleksja pomoże nie tylko realistycznie oszacować własne możliwości, ale też lepiej zarządzać finansami w przyszłości.
Podsumowanie: Czym jest zdolność kredytowa?
Zdolność kredytowa to podstawowy warunek uzyskania kredytów bankowych. Stanowi ocenę tego, czy kredytobiorca jest w stanie spłacić zaciągnięte zobowiązanie w ustalonym czasie. Jak wyliczana jest zdolność kredytowa? Banki analizują wiele czynników, w tym dochody, zobowiązania, historię kredytową w BIK, liczbę osób na utrzymaniu czy formę zatrudnienia. Wysoka zdolność kredytowa nie tylko zwiększa szansę na uzyskanie kredytu, ale także daje możliwość negocjowania lepszych warunków umowy. Własną zdolność kredytową można sprawdzić na kilka sposobów: za pomocą kalkulatora online, raportu BIK, doradcy kredytowego lub bezpośrednio w banku. Warto też samodzielnie przyjrzeć się swojemu budżetowi i świadomie planować zobowiązania.