Karty Płatnicze, czyli co warto wiedzieć zanim użyjesz

Co to jest karta płatnicza?

Karta płatnicza to elektroniczny instrument płatniczy, jaki wydawany jest przez instytucje finansowe. Ich wydawcami są przede wszystkim banki, jednak na rynku mogą znajdować się w obiegu także karty wydawane przez instytucje pośrednictwa finansowego, sieci handlowe, stacje paliw czy też firmy telekomunikacyjne. Za pomocą karty płatniczej możesz realizować bezgotówkowe płatności za towary i usługi w punktach handlowo-usługowych, w bankomatach, wpłatomatach, a także poprzez Internet oraz telefon. Ujmując tę kwestię nieco bardziej obrazowo – karta płatnicza to Twój prywatny klucz do skarbca, jakim w XXI wieku staje się po prostu rachunek bankowy.

I trzeba przyznać, że to niezwykle popularny „klucz”. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Narodowy Bank Polski w „Informacji o kartach płatniczych IV kwartał 2015 r.”, na koniec 2015 roku, w Polsce używano ponad 35 milionów kart płatniczych, którymi zrealizowano łącznie 685 milionów transakcji bezgotówkowych. W tym samym czasie transakcje płatnicze obsługiwane były przez  465 tysięcy terminali POS, a do dyspozycji klientów banków oddanych było 22,3 tysiąca bankomatów na terenie całego kraju. Jeżeli więc wciąż zastanawiasz się dlaczego masz tak daleko do swojego bankomatu, to prawdopodobnie powinieneś rozważyć zmianę banku.

Budowa karty płatniczej

Najprawdopodobniej jesteś posiadaczem co najmniej jednej karty płatniczej, czy jednak kiedykolwiek przyszło Ci do głowy, że jej budowa to ściśle określone normy ISO? To właśnie zastosowanie uniwersalnych parametrów karty sprawia, że możesz z niej korzystać praktycznie w każdym miejscu na świecie. Zgodnie z obowiązującymi normami ISO, karta płatnicza (z wyjątkiem karty wirtualnej, która nie ma fizycznej postaci) to kawałek plastiku o wymiarach 54 mm na 86 mm. Każda karta wyposażona jest w pasek magnetyczny i/lub mikroprocesor (tzw. chip), a na obu jej stronach zawarte są informacje takie jak: imię i nazwisko posiadacza karty (w nielicznych przypadkach karta pozbawiona jest tych danych), nazwa banku, identyfikator karty, data jej ważności, a także kod CVV lub CVC umożliwiający realizację transakcji internetowych.

Rodzaje kart płatniczych

W zależności od przyjętego kryterium, możesz spotkać się z podziałem kart płatniczych według m.in.: sposobu rozliczania transakcji, technologii zapisu danych, typu użytkownika, a nawet zamożności posiadacza karty.

Karty płatniczego według kryterium sposobu rozliczeń transakcji, to:

• karta debetowa – powiązana jest z Twoim rachunkiem bankowym i umożliwia realizację płatności bezgotówkowych, a także obsługę transakcji w bankomatach i wpłatomatach. Z założenia, możesz dzięki niej realizować transakcje tylko do wysokości rzeczywistego stanu konta (lub ustalonego debetu). Zmiany na Twoim koncie zapisywane są w momencie realizacji transakcji, jednak ich zaksięgowanie może być realizowane z opóźnieniem.  
  
  Przykładowo, jeżeli zapłacisz w sklepie za towar kartą, w tym samym momencie na Twoim koncie zostanie zablokowana kwota odpowiadająca tej transakcji, jednak  bank zaksięguję tę operację w ciągu kilku (lub nawet kilkunastu) godzin roboczych. Powinieneś o tym pamiętać, gdy dokonujesz wpłaty na konto poprzez wpłatomat, ponieważ zaksięgowanie środków może być realizowane z pewnym opóźnieniem (zazwyczaj nie trwa to dłużej niż kilka minut).
• karta bankomatowa – to odmiana karty debetowej, która służy do obsługi transakcji bankomatowych. Posiadając taką kartę, nie możesz realizować płatności za pomocą terminali POS.
• karta kredytowa – rodzaj karty służącej do obsługi przyznanego przez bank limitu kredytowego. Powinieneś jednak pamiętać o tym, że limit kredytowy zazwyczaj jest oprocentowany, co oznacza, że musisz zwrócić bankowi kwotę wyższą, niż ta z której skorzystałeś. Zazwyczaj jednak banki oferują swoim klientom tzw. okres bezodsetkowy za realizację transakcji bezgotówkowych, czyli czas (zwykle do 30 lub 54 dni) w którym należy spłacić 100% zobowiązań, aby uniknąć naliczenia odsetek. Spłatę karty kredytowej możesz realizować także w częściach, jednak nie mniejszych niż ustalone przez bank wpłaty minimalne.
• karta przedpłacona – to karta typu prepaid, która zasilana jest poprzez konto techniczne banku wystawiającego kartę. Karta tego typu posiada limity i kwota zasilenia nie może przekroczyć ustalonego progu (zwykle do 10 000 złotych przez cały okres jej ważności). Co więcej, jeżeli zrealizujesz transakcje do ustalonego limitu, Twoja karta automatyczne zostanie unieważniona, nawet wówczas, gdy widniejąca na niej data mogłaby wskazywać jej ważność.
  
  Zapewne zainteresuje Cię to, że jeszcze do niedawna, mogłeś całkowicie legalnie nabyć kartę przedpłaconą w wielu polskich bankach. Karty prepaid promowane były jako m.in. forma bonów upominkowych, z możliwością wielokrotnego doładowywania (do równowartości maksymalnie 10 000 złotych) i zazwyczaj wydawana była bez spisywania umowy z klientem. W ten sposób każdy mógł korzystać z całkowicie anonimowej karty. Jednak na wniosek Komisji Nadzoru Finansowego, od początku 2015 roku, banki stopniowo zaczęły wycofywać się ze sprzedaży tego typu kart prepaid i oficjalnie ostatnie egzemplarze sprzedano 31 października 2015 roku, których ważność nie przekracza 2 lat. Niektóre banki wciąż oferują karty przedpłacone, jednak ich wydanie wymaga podania pełnych danych posiadacza karty.
• karta obciążeniowa (charge) – to tzw. karta z odroczonym terminem płatności. Nie myl jej jednak z kartą kredytową, ponieważ w przeciwieństwie do karty kredytowej, w tym przypadku konieczna jest spłata 100% zobowiązania wobec banku, a sama karta powiązana jest z rachunkiem rozliczeniowym. Oznacza to, że korzystając z karty obciążeniowej, deklarujesz spłatę zobowiązania w ustalonym terminie, a bank pobierze należne środki z Twojego rachunku.

Karty płatnicze według kryterium technologii zapisu danych, to:

• karta magnetyczna – nośnikiem informacji umożliwiających realizację transakcji (tj. numer karty czy data jej ważności), jest pasek magnetyczny. Niestety, nie stanowiący zbyt dużej przeszkody dla potencjalnych fałszerzy.
• karta chipowa (z wbudowanym mikroprocesorem) – niezbędne dane zapisywane są w specjalnym układzie elektronicznym (mikroprocesorze), co zwiększa bezpieczeństwo użytkowania karty płatniczej i chroni ją przed podrobieniem.
• karta hybrydowa – posiada zarówno pasek magnetyczny, jak i mikroprocesor. Ten typ kart wprowadzono w okresie wymiany kart magnetycznych na chipowe, co pozwalało na ich obsługę także przez starsze terminale płatnicze.
• karta zbliżeniowa (tzw. bezstykowa) – karta posiadająca układ elektroniczny przechowujący dane, a także wbudowaną antenę, która zapewnia Ci możliwość bezkontaktowej, a więc szybszej realizacji transakcji do kwoty nieprzekraczającej 50 złotych. Wystarczy jedynie zbliżyć kartę do terminala. Jeżeli zechcesz zbliżeniowo zapłacić za transakcję na kwotę przekraczającą 50 złotych, będziesz musiał potwierdzić ją kodem PIN lub podpisem.
• karta wirtualna – nie ma fizycznej postaci i swą funkcjonalnością przypomina kartę przedpłaconą. Wydawana jest w postaci numeru, dzięki któremu możesz bezpiecznie realizować płatności internetowe.

W przypadku zastosowania kryterium zamożności klienta, wskazuje się karty tj.: Classic, Silver, Gold, czy też Platinum. W tym podziale nie chodzi jednak o manifestowanie stanu swojego konta, lecz o dodatkowe przywileje, jakie przysługują zamożniejszym klientom banków. I tak oto, posiadając srebrną, złota lub platynową kartę jednego z banków, możesz korzystać np. z dodatkowego ubezpieczenia, lokat na preferencyjnych warunkach, specjalnych programów rabatowych, itp. Co ciekawe, w wielu bankach istnieje możliwość wyboru kart typu Silver lub Gold, nawet przy dość niskich dochodach. Tak naprawdę, tylko platynowe karty stanowią ofertę skierowaną do zamożnych klientów banków. Jeżeli zastanawiasz się nad posiadaniem jednej z tego typu kart, powinieneś wiedzieć o tym, że jest to dość kosztowne rozwiązanie. Tutaj jednak działa zasada „coś za coś”. Ty otrzymujesz dodatkowe usługi i oferty niedostępne dla przeciętnego klienta, jednak w zamian bank pobiera wyższą opłatę za używanie karty. Czy warto wobec tego z niej korzystać? To już zależy od Twoich indywidualnych potrzeb i preferencji.

Dodatkowo wyróżnia się karty dla klientów indywidualnych (tzw. detalicznych), instytucjonalnych (tzw. firmowych), a także karty na okaziciela (np. karty przedpłacone).

Zabezpieczenia kart płatniczych

Podstawowym zabezpieczeniem Twojej karty płatniczej jest tzw. kod PIN (Personal Identification Number). Jest to numer, który pozwala na uwierzytelnienie Twoich danych.

W przypadku kart magnetycznych, numer karty oraz przypisany do niej kod PIN szyfrowane są za pomocą algorytmu DES lub 3DES. Dane takie jak nazwa banku, numer karty oraz jej data ważności zapisane są bezpośrednio na karcie, natomiast ustalony kod PIN przechowywany jest w bazach danych Twojego banku. W momencie realizacji transakcji, urządzenie sczytujące dane zapisane na karcie, wysyła zapytanie do banku w celu zweryfikowania, czy podany przez Ciebie kod jest prawidłowy. Pozytywna weryfikacja pozwala na wskazanie Twojego rachunku płatniczego powiązanego z kartą, a następnie przesyłane jest zapytanie do systemu księgowego wydawcy w celu przeprowadzenia autoryzacji kwoty transakcji. Dopiero po zatwierdzeniu autoryzacji, transakcji jest zakończona.

W przypadku kart chipowych z systemem EMV, proces weryfikacyjny może być przeprowadzany przez sam mikroprocesor karty, bez konieczności łączenia się z systemem informatycznym banku. Rozwiązanie to zwiększa bezpieczeństwo transakcji i skraca czas ich realizacji.

Decydując się na realizację internetowych (zdalnych) płatności za pomocą standardowej karty płatniczej, nie masz możliwości uwierzytelnienia transakcji kodem PIN. W takiej sytuacji zastosowanie znajduje trzycyfrowy kod weryfikacyjny CVC2 (MascerCard) lub CVV2 (Visa), który znajdziesz na odwrocie swojej karty, w polu (lub obok niego) z podpisem.

Kod ten zapiany jest tylko na karcie oraz w systemie informatycznym banku, a jego przechowywanie przez sprzedawców jest zakazane. Zgodnie z normami bezpieczeństwa opracowanymi przez Payment Card Industry Security Standards Council, kod CVC2/CVV2 służy tylko i wyłącznie do zatwierdzania transakcji internetowych.

Powinieneś pamiętać także o tym, że przedstawione w powyższym tekście zabezpieczenia nie zastąpią zdrowego rozsądku. Nie podawaj danych swojej karty, gdy nie jest to konieczne. A w przypadku utraty karty (kradzieży lub jej zagubienia), niezwłocznie powiadom bank, który od razu dokona jej blokady.

Zapytaj także o warunki ubezpieczenia karty płatniczej oferowanego przez banki. Miesięczny koszt to zwykle ok. 2-5 złotych. Takie ubezpieczenie w znacznym (lub całkowitym) stopniu przenosi na bank odpowiedzialność za nieuprawnione transakcji zrealizowane skradzioną kartą.